کارایان دهه‌ی 1980 – مجموعه کامل ضبط های دویچه گرامافون (Karajan 1980s)

درود بر کادر محترم سایت نفیس والا موزیک
هزاران هزار بار تشکر از زحمات همیشگی تان
شیوه ی رهبری هربرت فون کارایان در دهه ی ۱۹۸۰ میلادی درون گرا – عمیق – متفکرانه و دقیق می شود.غالب رپرتوار اجرایی وی در این دهه آثاری است که در دو دهه ی قبل اجرا کرده اما با رویکردی جدید هم در فرم اجرا و هم در بحث تکنیک ضبط.می دانیم که با شروع دهه ی ۱۹۸۰ انقلابی در ضبط موسیقی کلاسیک اتفاق می افتد و آن هم ضبط دیجیتالی (بر روی دیسک) است.صدایی که از موسیقی کلاسیک بر روی صفحات گرامافون و نوار کاست شنیده می شد بسیار فراگیر و دارای تعادل صدایی بالا بود؛اما اشکال در آن بود که نویز و خش قابل توجه ای همراه با موسیقی شنیده می شد و در طی زمان به میزانش افزوده می شد و اگر حجم صدایی قطعه در لحظاتی پایین بود مشکلاتی اعم از کاهش تمرکز در شنیدن قطعه و تا حدی گوش خراشی بوجود می آورد؛لیکن در کیفیت صدای دیسک نویز و خش دیده نمی شد و شفافیت و وضوح آن چندبرابر بالاتر از ضبط بر صفحه و کاست بود.
فون کارایان که از چهره های مهم و مردمی موسیقی کلاسیک در نیمه ی دوم قرن بیستم به حساب می آمد با هر اقدامش در موسیقی و زندگی خصوصی اعم از نحوه ی رفتار – نوع پوشش و اعتقاد و تفکر می توانست تأثیر اجتماعی بر مردم آن زمان اروپا بگذارد و با پیش دستی کردن در استفاده از دیسک و فناوری ضبط دیجیتال تبلیغی جهانی برای این صنعت کرد و مشوق بسیاری از رهبران ارکستر نسل جوان شد.
قرار است که به تحلیل ۵ تفسیر فون کارایان از موسیقی کلاسیک بپردازیم.سیاره های هولست – سمفونی ۳ (ارگ) سن سانس – دوبل کنسرتوی برامس – اورتور اپرت خفاش یوهان اشتراوس (پسر) و ویولن کنسرتوی مندلسون.

اجرای هربرت فون کارایان از سمفونی ارگ (۳) سن سانس حاکی از ذوق و اشتیاق رهبر ارکستر و نوازندگان به اثر و آهنگساز است و در ستایش خدمات آهنگساز به موسیقی کلاسیک؛اما گویی لحظاتی کنترل ارکستر از دست رهبر خارج می شود و به اجرا لطمه ای جدی وارد می کند که این در موومان اول بخش ارائه ی تم آغازین در بحث اجرای درست ضد ضرب ها (مرتبط به عنصر ریتم در موسیقی) بسیار مشهود است ولی همین نکته در موومان فرجامین در اجرای شیرین و آرزومند بازگشت به روزگار قدیم تم اول جبران می شود.در کنار این اجرا ضبطهای آقایان مهتا – بارنبویم و برنشتاین می تواند راه رسیدن به درک و لذت عمیق از این اثر را هموارتر کند و مفید و سودمند باشد.
در ضبط اورتور اپرت خفاش یوهان اشتراوس پسر فون کارایان ساختاری عظیم و مهیب پدید آورده و با سرعتی نسبتاً آرام اجرایی از هر نظر متعادل ارائه می دهد اما آن اجرایی که از درخشش و شفافیت بسیار بالا برخوردار است و بهترین نمونه ی شاید تعامل بین دقت و اصالت و شور و احساس است همکاری کارلوس کلایبر با ارکستر ایالتی بایرن در دهه ۱۹۷۰ برای اجرای کامل اپرت است.به نظرم ضبط این اورتور استادانه ترین اجرای سازی کلایبر است که ما را با شیوه ی رهبری او و ظرایف فنی کاری اش آشنا می سازد.
در بحث دو کنسرتوی اشاره شده از آقایان مندلسون و برامس که برای اجرایشان در هر دو موتر حضور دارد ضبطهایی آکادمیک و سنگین ارائه شده که به مذاق من اصلأ خوش نمی آید و به نظرم فاقد هر جذبه ای هستند.من خود بهترین اجرا از دوبل کنسرتوی برامس را اجرای برونو والتر با همکاری زینو فرانچسکاتی و پیر فورنیه می دانم زیرا علاوه بر تکنیک ضبط فوق العاده دلنشین و رهبری تاریخی والتر سوال و جواب های بین دو ساز ویولن و ویولنسل که نماد دوستی و جدایی بین خود آهنگساز و دوست صمیمی اش یعنی جوزف یوآخیم هستند به زیباترین شکل نواخته شده و کاملاً با هم هماهنگ هستند که این نکته را من به شخصه در هیچ اجرای دیگری مشاهده نکردم.همکاری شلومو مینتز با کلودیو آبادو در اجرای کنسرتوی مندلسون به نظرم حق مطلب را به بهترین شکل بیان می کند.