کارایان دهه‌ی 1960 – مجموعه کامل ضبط های دویچه گرامافون (Karajan 1960s)

فکر می کنم دیگر منتقدان اجراهای موسیقی کلاسیک مثل دیوید هوروویتز و مارتین بوک اسپن با من هم عقیده باشند که برای انتخاب و نامیدن یک اجرای مرجع و ارزشمند نیازمند داشت سه پارامتر هستیم:
۱.دقت و اصالت
۲.احساس و کیفیت
۳.تکنیک ضبط
منظور از دقت و اصالت این است که رهبر ارکستر پارت اثر موردنظر را دقیق اجرا کند.به ریزه کاری ها و نکات ظرایفی که در پس اثر وجود دارد و می تواند جلوه های گوناگونی داشته باشد توجه فرماید و قطعه را منطبق با روحیات آهنگساز و زمانی که آن را نوشته است و کوک و سازهایی که در آن روزگار رایج بوده اجرا نماید.در مورد آخری باید گفته شود چون امروزه و سالها موسیقی های مختلف سازی و آوازی بر مبنای کوک لا در ۴۴۰ و ۴۳۲ هرتز بوده است و در زمان مثلاً باخ کوک لا در حدود ۴۱۵ هرتز بود و اگر بخواهیم با سازهای دوره باروک با همان کوک موسیقی اواخر رنسانس و باروک و اوایل کلاسیک را اجرا کنیم برای شنوندگان مطبوع نمی نماید چون گوش با جنس صدایی آن سازها و کوک گفته شده انسی ندارد و اصلأ تمرین و عادت داده نشده زیرا محوریت انتخاب کوک و ساز برای اجرای موسیقی کلاسیک در قرن بیستم و قرن حاضر ۴۳۲ الی ۴۴۳ هرتز و سازهای تولیدشده جدید بوده است؛لیکن رهبرانی چون گاردینر – بروخن و پینوک موسیقی باروک تا اواسط قرن نوزده را با کوک ها و سازهای رایج آن زمان اجرا کرده اند که طرفدارانی هم اجراهایشان دارد.
منظور از احساس و کیفیت این است که رهبر ارکستر علاوه بر آنکه دقت می ورزد در اجرای ظرایف از شور و احساس غافل نشود و دیدگاه و نظر خود را منطبق با ساختار اثر در اجرا به شنونده انتقال دهد.رهبرانی چون:چلیبیداکه – جولینی و بوم فقط در قید و بند پارامتر اول هستند و از دو پارامتر مهم دیگر غافل می شوند.نتیجه آن است که اجراهایی سرد و بی روح از موسیقی کلاسیک تحویل می دهند و تهی از یک ذره شور و احساس.
پارامتر آخر مرتبط با فرآیند ضبط است.از اواخر دهه ۱۹۵۰ با ضبطهای استریویی از موسیقی کلاسیک مواجه ایم که راینر از شروع کنندگانش است.پس باید مفهوم استریو به بهترین نحو ممکن به شنونده ارائه یابد تا بیشترین لذت را از موسیقی ببرد.به صورت حرفه ای برای گوش دادن موسیقی کلاسیک نیاز به سیستم صوتی دو بانده خوب داریم.در ضبط عمل تفکیک سازها موازی با فرم اثر باید صورت بگیرد به حرفه ای ترین شکل وگرنه به اجرا لطمه وارد می شود.فاصله میکروفون ها با سازها بایستی در حالت استاندارد باشد در غیر اینصورت ولوم ضبط پایین است مثل ضبطهایی از چایلی یا بالا مثل صفحه های استوکوفسکی که در شنیدن مشکل ایجاد می کند.زیری و بمی باید در حالت تعادل باشد و در پالایش به نکات فنی توجه شود مثلاً پالایش مجموعه برنشتاین که ۱۰۰ عدد سی دی است فاجعه است و فقط متخصصین ولوم را بالا بردند که این منجر به زیری صدا شده ولی سری پالایش قرن برنشتاین بی بدیل و بی نظیر است.
اگر یک اجرا هر سه پارامتر بالا را به خوبی داشته باشد یک اجرای مرجع – نفیس و تاریخی نامیده می شود.

اما برسیم به بررسی ضبطهای فون کارایان در طی سه دهه اجرا با ارکستر فیلارمونیک برلین.
هنوز که هنوز است اجرایی به بیان قوی و رسای کارایان از زندگی یک قهرمان اشتراوس نیامده است. (۱۹۵۹) ضبطی بی نظیر با نوازندگانی استثنایی که قدرت جادویی خارق العاده ای در بیان شکوهمند و تأثیرگذار بر مخاطب دارند.این اجرا در لیبل دویچه لقب اورجینال ها را به خود اختصاص داد.
کارایان در طول عمر خودش ۵ بار به صورت کامل سمفونی های بتهوون را رهبری کرد.دو بار در دهه ۱۹۵۰ (یکی با ارکستر ایالتی درسدن و دیگری با ارکستر فیلارمونیای انگلستان) و سه بار به ترتیب در دهه های ۶۰ – ۷۰ و ۸۰ با ارکستر فیلارمونیک برلین که به نظرم کلی بخواهیم حساب کنیم بهترین در همان دهه ۶۰ است؛زیرا کارایان تازه به سمت رهبری این ارکستر منسوب شده – نوازندگان همه در اوج تکنیک و بیان خود هستند و از اواسط دهه ۵۰ تا اواسط دهه ۷۰ ما با دوران طلایی ضبط موسیقی کلاسیک روبرو هستیم اگرچه کارایان هیچ وقت به درک عمیق و روشنی از سمفونی های ۶ و ۷ نرسید.
(ضمیمه) : بهترین اجراها از سمفونی های بتهوون نه از دید کلی و مجموعه نگری بلکه انتخاب یک اجرای مناسب و شنیدنی
سمفونی ۱ – هربرت فون کارایان دهه ۷۰
لئونارد برنشتاین دهه ۶۰ و آرتورو توسکانینی دهه ۵۰ (برنشتاین و توسکانینی که گویی اجرای توسکانینی الگوی برنشتاین بوده به جنبه های شادی و فرح بخش اثر توجه و تاکید کرده و ضبطی شادمان و باطراوت ارائه می دهند.)
سمفونی ۲ – هربرت فون کارایان دهه ۶۰
سمفونی ۳ – هربرت فون کارایان دهه ۷۰
زوبین مهتا دهه ۷۰ و پل کلستکی دهه ۶۰ (بهترین اجرا از سمفونی ۳ با توجه به سه پارامتر گفته شده اگر دارای تکنیک ضبط بهتری بود قطعا اجرای مهتا با ارکستر فیلارمونیک نیویورک بود اما به دلیل ضعف شدید فرآیند ضبط اجرای کارایان پیشی می گیرد.)
سمفونی ۴ – هربرت فون کارایان دهه ۶۰
سمفونی ۵ – هربرت فون کارایان دهه ۶۰ (اگر دوست دارید به اجرایی از این اثر فراموش نشدنی گوش بسپارید که شور و هیجان وصف ناپذیر دارد با ضبطی فوق العاده و دقت و وفاداری معقول بهترین انتخاب اجرای کارایان در دهه ۶۰ میلادی است.)
کارلوس کلایبر دهه ۷۰ (این اجرا هر دو گروه شنوندگان عام و خاص را راضی می کند چون متعادل ترین اجرا از پارت اثر است؛اینگونه که تعادل بی همتا بین دقت و کیفیت کلایبر ایجاد می کند با ضبطی بسیار واضح و شیرین و همکاری بی نظیر ارکستر فیلارمونیک وین که این اجرا در لیبل دویچه لقب اورجینال ها را به خود اختصاص داده است.)
اتو کلمپرر دهه ۶۰ (سرعت اجرا مقداری پایین و دست نوازندگان مقداری سنگین است.کلمپرر که ساخت معماری های عظیم را می ستاید در این اجرا وسواسی با شکوهی به خرج داده و در عین حال سعی کرده که از احساس و هیجان اثر غافل نشود و نکاهد و برای کسانی که اجراهای موسیقی کلاسیک را از دید پارامتر اول دنبال می کنند این ضبط فرصتی است برای شناخت بیشتر این رهبر باشکوه تاریخ موسیقی.)
کارل بوم دهه ۷۰ (اجرایی که بیشترین توجه را به پارامتر دوم کرده و با یک ضبط معمولی از پارامتر مهم اول غافل مانده.)در اجرای کلمپرر ارکستر فیلارمونیا و در اجرای بوم ارکستر فیلارمونیک وین همراهی می کند.(لیبل ها به ترتیب وارنر و دویچه)
سمفونی ۶ – کارل بوم دهه ۷۰ (اجرایی حاکی از ذوق و اشتیاق رهبر ارکستر به آهنگساز و اثر که سراسر زیبایی جلوه های عاشقانه و آرامش بخش است.ضبطی اگرچه با ولوم مقداری پایین اما قابل قبول و شفاف و پر از بیان ظرایف و شور و احساس که قدرت تصویرگری بسیار بالایی دارد و نقطه های اوج آن به بهترین نحو با مهارتی بی بدیل اجرا می شود.همکاری ارکستر فیلارمونیک وین از دیگر جنبه های مهم این ضبط است که لقب اورجینال ها را به خود اختصاص داده.)
برونو والتر دهه ۵۰ (اجرای والتر هم دست کمی از بوم ندارد و تکنیک ضبط آن بسیار بهتر است اما اگر قیاس کنیم می بینیم که نوازندگان ارکستر سمفونی کلمبیا در مقایسه با نوازندگان اتریشی از تکنیک و قدرت بیان پایین تری برخوردار هستند.)
لئونارد برنشتاین دهه ۶۰ (او در این اجرا با همکاری ارکستر فیلارمونیک نیویورک به جنبه های فرح بخش – طنز و شادمانه اثر توجه کرده و ضبطی بسیار پویاتر از دو ضبط قبلی فراهم کرده است.)
سمفونی ۷ – کارلوس کلایبر دهه ۷۰ (بهترین و شنیدنی ترین اجرا از سمفونی ۷ بتهوون با رعایت همه نکات فنی و تخصصی و ضبطی بسیار واضح – رسا و شیرین با همراهی ارکستر فیلارمونیک وین که این اجرای کلایبر از اجرای او از سمفونی ۵ چند مرتبه بالاتر است.)
برونو والتر دهه ۵۰ (با این اجرا والتر معماری عظیمی برپا می کند و با اجرای موومان دوم اثر با تمپویی بسیارپایین ثابت می کند که دوستدار و وفادار موسیقی بتهوون است.)
رافائل کوبلیک دهه ۷۰ (اجرایی بس شیرین و ظریف که به نکات کمتر توجه شده ای اشاره می کند و حتما شنیدن آن توصیه می شود.)
اجرای والتر با همکاری ارکستر سمفونی کلمبیا و اجرای کوبلیک با ارکستر فیلارمونیک وین است.
سمفونی ۸ – هربرت فون کارایان دهه ۷۰
رافائل کوبلیک دهه ۷۰
سمفونی ۹ – هربرت فون کارایان دهه ۶۰ (پرشورترین – عمیق ترین و جذاب ترین و بهترین ضبط از پارت این سمفونی که ضبطی فوق العاده بی نظیر و کیفیتی وصف ناپذیر دارد.تمام نوازندگان و خوانندگان در اجرای این سمفونی سنگ تمام می گذارند تا اجرایی جاودانه از جاودانه های بتهوون بسازند و موفق هم می شوند و لیبل دویچه به این ضبط لقب اورجینال ها را اختصاص داده است.)
جان الیوت گاردینر دهه ۸۰ (کوک سازها مرتبط با مقدار کوکی است که در روزگار بتهوون رایج بود و شاید همه شنوندگان نتوانند با آن خو بگیرند ولی شور و هیجان این اجرا هم بسیار است بخصوص در اجرای موومان اول که سریع تر از ضبط کارایان رهبری شده.تکنیک ضبط معقول و دقت و وسواسی خاص گاردینر این را به یکی از مرجع ترین ضبطهای آثار بتهوون کرده است.)
فرنس فریکسی دهه ۵۰ (فریکسی هم به ریزه کاری هایی توجه می‌ کند که خالی از لطف نیست شنیدن اجرایش.)

درود جناب پویان عزیز شما همیشه لطف دارید و محبت می ورزید به گفته های بنده و این نشانه ی ادب و معرفت و دانش شما در زمینه موسیقی و جستجوی راه های جدید در بحث هنر و فرهنگ است.دو منتقد بنده معرفی کردم یکی جناب آقای مارتین بوک اسپن و دیگری آقای دیوید هوروویتز.آقای بوک اسپن منتقد حدود ۴۰ الی ۵۰ سال پیش بود و اجراهایی که ایشون نام می بره جدیدترینش ماله مثلاً اواخر دهه ۷۰ میلادیه آقای هوروویتز پیر هستن ولی در حال حاضر متخصص و منتقد اجرای موسیقی کلاسیک به پای ایشون نداریم و اجراهای جدید و قدیم رو مقایسه می کنن و یه نتیجه می گیرن و هر چند وقت یه بار توی یوتیوب درباره اجراهای یک اثر و…ویدئو می زارن که حتما دوستان ببینن.هر دو منتقد به اجراهایی اشاره می کنن گاهی مشترک ولی در کل حرف هایی که بنده می زنم نتیجه چندسال تحقیق و مشقت و الگوبرداری از بزرگان نقد و تفسیر و تحلیل موسیقی کلاسیکه و اگر بخوام نظر خودمو بدم میگم نظر من اینه مثلاً و سعی می کنم همیشه با مدرک و علت صحبت کنم و بی دلیل نگم این اجرا بده اون یکی خوبه در حالی که حق جناب کارایان در یکی از کتاب های آقای بوک اسپن در بحث تحلیل موسیقی کلاسیک خورده شده ولی در لا به لای گفته های من صحبت آقای بوک اسپن – هوروویتز و … هست.
بسیار ازتون ممنونم

نتیجه ی همکاری هربرت فون کارایان با پیر فورنیه ضبط بی نظیر و جاودانه ی دون کیشوت اشتراوس است.دون کیشوت اشتراوس اثری است شامل چند تم و تعدادی واریاسیون در حالت پوئم سمفونیک که صحنه های مهم این رمان را بیان می کند و به راستی فقط از عهده ریشارد اشتراوس سلطان پوئم سمفونیک ساخت آن بر می آمد.اگرچه اجرای رودلف کمپ با ارکستر ایالتی درسدن از این شاهکار موسیقی کلاسیک با سرعت و طراوت بیشتری ضبط گردیده اما در اجرای کارایان شنوندگان خیلی بهتر و راحت تر با اثر ارتباط برقرار کرده و تصویرسازی می کنند.
تابلوهای نمایشگاه موسورگسکی با ارکستراسیون خاطره انگیز و آموزنده راول توسط فون کارایان دو بار یکی در دهه ی ۶۰ و دیگری در ۸۰ ضبط گردیده که نتیجه کار در دهه ۸۰ مقبول تر – شنیدنی تر و جذاب تر است؛زیرا فرآیند ضبط دیجیتال و تعادل صدایی بین گروه سازهای ارکستر و روحیه صلابت و عظمت در این اجرا آن را نه تنها از اجرای کارایان دهه ی ۶۰ بلکه از اجرای برنشتاین و استوکوفسکی و آنسرمه و چایلی متمایز و فراتر کرده است.اما خود من آلبومی که ولادیمیر اشکنازی در آن هم پارت پیانویی اثر را اجرا کرده (با تکنیک ضبط بی نظیر لیبل دکا در مواجه با سازهای سولو بخصوص پیانو) و نسخه ای که خود پارت اثر را برای ارکستر تنظیم کرده بیشتر از هر ضبط دیگری می پسندم؛زیرا اولا از نظر من نسخه ارکستری اشکنازی قوی تر از راول است و در بحث اجرا هم که تجربه های کوتاهی اشکنازی در زمینه رهبری ارکستر دارد به خوبی از عهده هدایت نوازندگان برآمده و اجرای نسخه پیانویی او از همه ضبطهای انجام شده پراحساس تر – قوی تر و بهتر است و همه و همه نشان دهنده تکنیک والای این پیانیست بزرگ روس است.
سمفونی ۹ بروکنر توسط فون کارایان یکی در دهه ۱۹۶۰ و دیگری در دهه ۱۹۷۰ میلادی ضبط گردیده که از دید نویسنده این متن اجرای اول چون یاقوتی در میان اجراهای آثار بروکنر می درخشد.نکته ای که حتی برنشتاین با همکاری ارکستر فیلارمونیک نیویورک و وین – برونو والتر و هایتینک و… به آن توجه نداشته اند اجرای رسا و قوی تکنیک مارتله در موومان دوم است.مارتله یک تکنیک آرشه کشی است به این معنا که آرشه با قدرت و آکسان (تأکید) هر کدام از نتها را اجرا کند و این نیاز سرعت بالای آرشه کشی در مواقعی است و صدایی که نتیجه ی اجرای این تکنیک است توأم با تیزی و زبری و مقداری خشونت است و این نکته را کارایان با لطافت تمام به شنونده انتقال می دهد.در اوایل موومان متوجه خواهید شد که بعد از اتمام سی ثانیه ایه پیتزیکاتوها که بیان کننده تضاد بشری هستند (مشکل مداوم بروکنر در طول زندگی اش که از بیان آن دست نمی کشید.) منظورم از مارتله چیست.
اجرای فون کارایان از شهرزاد کرساکف نقطه ی ضعفی در کارنامه هنری این هنرمند به شمار می رود زیرا از ضعیف ترین اجراها از هر نظری به حساب می آید که نه رهبر ارکستر به درک روشنی از اثر رسیده و نه نوازندگان آنچه که شایسته اثر است را اجرا می کنند.واقعا جای تعجب است که چنین بزرگ مردی در اجرای این اثر شکست می خورد.همچنین بنظرم از ضعیف ترین اجراها که به صدادهی آثار لطمه زده و بی حس و روح است ضبط او از سمفونی های هایدن است اگرچه که در اجرای آثار موتسارت هم می توان انتقادهایی بر وی وارد کرد.
سونات هایی برای زهی ها از روسینی – سمفونی ۵ پروکوفیف – ویولنسل کنسرتو دورژاک – کنسرتو پیانوی ۲ برامس – اینترمزوها و کنسرتوی ویولن بتهوون از دیگر اجراهای ناب و شنیدنی این مجموعه هستند که هر کدام رنگ و بویی دارند و امیدوارم لذت ببرید.
امیدوارم که متن های بنده برای مشتاقان موسیقی کلاسیک سودمند باشد.